Vertrouwen in media

Traditionele media veel belangrijker dan social media

Volgens recent Europees onderzoek wantrouwen Nederlanders op grote schaal allerlei nieuws op de veel gebruikte sociale media. Slechts 3 procent vindt nieuws van zogenoemde ‘influencers’ betrouwbaar. Online nieuwsplatforms, inclusief blogs, vlogs en podcasts, worden door niet meer dan 8 procent vertrouwd. Het steekt allemaal nogal mager af ten opzichte van het vertrouwen in nationale tv en radio (inclusief hun websites). Zij worden in dit onderzoek door  gemiddeld 57 procent  betrouwbaar gevonden. Kranten en magazines scoren in deze Eurobarometer 54 procent.

In het jaarlijkse Digital News Report van Reuters kunnen we nog wat verder inzoomen op het vertrouwen in verschillende traditionele media. NOS-nieuws wordt in dat onderzoek door maar liefst 77 procent als betrouwbaar gezien en de regionale krant door 74 procent. En ook het nieuws in de Telegraaf wordt nog altijd vele malen betrouwbaarder gevonden dan alle nieuwtjes die via de talloze blogs, blogs en influencers de wereld wordt ingeslingerd.

Kortom mensen hebben opvallend veel meer vertrouwen in traditionele media, waar het nieuws gemaakt wordt door professionele journalisten, dan in alle ongecontroleerde ‘nieuwtjes’ die door ‘burgerjournalisten’, bloggers, vloggers, roeptoeters en roddelaars via allerlei kanalen worden verspreid.

Geen lastige vragen

Nu hebben die professionele journalisten, die zich aan de gangbare journalistieke codes houden, zoals de Code van Bordeaux, en dus ook feiten checken en aan hoor en wederhoor doen, wel de onhebbelijkheid dat ze niet alles voor zoete koek slikken en publiceren. Tegelijkertijd is de carrière van bijvoorbeeld bestuurders en politici meer dan ooit afhankelijk van ‘zichtbaarheid in de media’. Daardoor leek de komst van social media aanvankelijk ook vooral een zegen. Niet meer afhankelijk van of die kritische journalist jouw briljante plannetjes, beleidsvoornemens of opvattingen wel nieuwswaardig vindt en in spanning afwachten wat die journalist er van bakt. Op social media kun je gewoon zelf je eigen boodschap, zonder lastige vragen de wereld in sturen. Hoe mooi kan het leven zijn?

Het duurde dan ook niet lang of er liep geen politicus en bestuurder meer rond die niet de helft van zijn of haar tijd aan het twitteren, facebooken en nu ook aan het tiktokken is. Zelfs onze premier, die zich lange tijd onderscheidde door trots te laten zien dat hij alleen nog een ‘ouderwetse Nokia’ gebruikte, waar hij vooral mee belde en soms sms’te, ging op een gegeven moment overstag.

Heilige Graal

En behalve politici en bestuurders, werden de afgelopen 15 jaar ook ministeries, provincies, gemeenten, waterschappen en wie al niet meer in rap tempo actief op allerlei sociale kanalen. En dat leidde ook wel degelijk tot een beter bereik en meer communicatie met inwoners en belanghebbenden. Deze nieuwe kanalen werden dan ook al snel door menig communicatieprofessional als Heilige Graal van de communicatie omarmd. Het leidde tot een spectaculaire groei van menige afdeling communicatie, waar nu vaak meer dan de helft van de communicatieprofessionals vrijwel uitsluitend met ‘social’ bezig is. Anders gezegd: veel bestuurders, politici en ook afdelingen communicatie van allerlei organisaties houden zich inmiddels meer bezig met social media, dan met professionele traditionele media.

De vraag is echter of het geloof in de zegeningen van social media bij bestuurders, politici en organisaties nog wel zo terecht is. En dat geldt dan dus ook voor alle inspanningen en investeringen in tijd en geld die daarmee gemoeid zijn.

Ophef

Want de drempelloze toegang tot social media kanalen heeft ook de poorten wijd open gezet voor allerlei leugens en verdraaiingen van de werkelijkheid, voor ongefundeerde verdachtmakingen, schelden en op de persoon spelen en blijkt een katalysator voor vergaande polarisatie. Waar dat toe kan leiden hebben we op spectaculaire wijze gezien tijdens de campagnes en het presidentschap van Donald Trump en dichter bij huis op de social media kanalen van Wilders en Baudet. Waarbij ook netjes vermeld hoort te worden dat al die spectaculaire leugens en verdraaiingen van de werkelijkheid die ze eerst via social media kanalen de wereld in sturen, vaak ook gretig worden overgenomen door traditionele media. Want ja, ze veroorzaken wel ophef en zijn alleen daardoor al nieuwswaardig.

Check, check, dubbelcheck

De recente onderzoeken door Eurobarometer en Reuters laten echter zien dat de nieuwsconsument van vandaag misschien toch minder goedgelovig en naïef is, dan waar veel enthousiaste zenders op social zich rijk mee rekenen. De rol die professionele journalisten in onze democratie spelen is en blijft van cruciaal belang. Voorwaarde is wel dat die professionele journalisten ook professioneel te werk gaan. Dus check, check, dubbelcheck op de feiten, beweringen toetsen op hun onderbouwing en validiteit van de onderliggende feiten en hoor en wederhoor toepassen. En optreden tegen journalisten die deze journalistieke codes aan hun laars lappen, zoals bijvoorbeeld Ongehoord Nederland met regelmaat doet.

En het betekent ook dat het wel eens profijtelijker kan zijn wat minder tijd, geld en energie te stoppen in het continue publiceren van van alles en nog wat op social media kanalen om maar zichtbaar te zijn, maar meer tijd, geld en energie te stoppen in het misschien wat minder, maar wel betrouwbaarder zichtbaar worden met een goed en een gedegen verhaal in traditionele media. Dat komt je geloofwaardigheid als instelling, bestuurder en politicus alleen maar ten goede. En o ja, al die likes en die volgers… Wees nou eerlijk en kijk eens kritisch. Zijn dat niet allemaal betrokkenen, partijgenoten, collega’s en andere belanghebbenden die die kanalen helemaal niet nodig hebben om te weten wat jij en je organisatie allemaal vindt en doet?